“Yıldızlar, karanlık gecelerimizin ışığıdır. Bir insanın gökyüzünde gördüğü yıldızlar, onun hayal edebileceği tüm güzelliklerin anahtarlarıdır.”
Mayıs ayında gökyüzü hareketli olacaktır. Bahar ayının gelmesiyle gökyüzünde hareketlilik artacaktır. 1 Mayıs’ta son dördün evresinde olan Ay, 8 Mayıs’ta yeniay, 15 Mayıs’ta ilkdördün, 23 Mayıs’ta dolunay ve 30 Mayıs’ta tekrar son dördün evresinde görülecektir. 6 Mayıs’ta enberi konumunda ve uzaklığı 363200 km olup, 17 Mayıs’ta enöte konumunda ve 404600 km uzaklıkta olacaktır.
Mayıs ayında takımyıldızlarından Herkül’den bahsetmek istiyorum. Herkül, çok parlak yıldızlardan oluşan bir takımyıldız olmasa da, gökyüzünde yerini öğrendikten sonra kolayca bulunabilen takımyıldızlardan biridir. Adını mitolojik kahraman Herkül’den alan takımyıldız gökyüzünde baş aşağı durur. Bacakları kuzey, başıysa güney doğrultusundadır. Takımyıldızın dörtgen şeklindeki gövdesi onu gökyüzünde bulmayı kolaylaştırır. Bu dörtgeni bulmak için yaz gökyüzünün en parlak yıldızları olan Vega ve Arkturus’a yardımcı olur. Dörtgen şekil, Vega’dan Arkturus’a giderken, yolun yaklaşık üçte birinde yer alır. Dörtgeni yani Herkül’ün gövdesini bulduktan sonra Herkül’ün bacaklarını ve kollarını bulmak daha kolay olur. Herkül’ün gövdesini oluşturan dörtgenin yıldızlarından batıda bulunan ikisinin arasında, gökyüzünün en görkemli küresel yıldız kümesi yer alır. Herkül Kümesi olarak da adlandırılan bu küme ideal gökyüzü koşullarında çıplak gözle silik bir ışık topu olarak görülebilir.
Amatör astronom ve gök bilim meraklıları için de gökyüzünde şölen var diyebiliriz. Eta Kova (Eta Aquarid) göktaşı yağmuru 5-6 Mayıs’ta en yüksek etkinliğe ulaşıyor. Göktaşı yağmurunun en yüksek etkinliğe ulaştığı tarihte Kuzey Yarımküre ’deki gökyüzü gözlemcileri 10-30 göktaşı görebilir. Eta Kova göktaşı yağmuru sırasında göktaşlarının gökyüzünde ortaya çıkıyormuş gibi göründüğü noktayı (saçılma noktası) Kova Takımyıldızında bulabilirsiniz. Eta Aquariid gök taşı yağmurunun kaynağı, 2061 yılında Dünya’dan tekrar gözlenebilecek bir konumda olacak Halley Kuyruklu Yıldızı’ndan ayrılan küçük kayaç ve toz parçaları. Bu kuyruklu yıldız Güneş etrafındaki yörüngesini 76 yılda bir tamamlıyor. Dünya ise Halley Kuyruklu Yıldızı’nın bıraktığı artık alanlardan yılda iki kez geçiyor. Bu geçişlerin yol açtığı gök taşı yağmurlarından biri olan Eta Aquariid’ler, 15 Nisan ile 27 Mayıs tarihleri arasında gözlenebiliyor.
Meteor yağmurunun en yoğun gözlenebileceği tarih olan 5-6 Mayıs gecesinde, yeni ay evresine oldukça yakın olan Ay, gözlemi negatif etkileyen bir durumda olmamaktadır. Yağmurun yayılma noktası kuzey yarım küre gökyüzünde çok yükselmediğinden, ülkemizden saatte 10 – 30 adet meteor gözlenmesi bekleniyor. Kova (Aquarius) Takımyıldızındaki Eta Aqr yıldızına yakın bölgeden çıkıyor gibi görünen yağmurdaki küçük meteor parçalarının Yer atmosferine giriş hızlarının saniyede 66 km civarında olduğu biliniyor.
Gezegenler gökyüzünde nasıl görünecek sorusuna da şöyle cevap verebilirim;
Merkür; Mayıs ayının ilk günlerinde gün doğumundan hemen önce doğu ufkunda bulunan Merkür’ü çıplak gözle görebilmek oldukça zor. 10 Mayıs’ta, gece yarısında, en büyük batı uzanımına ulaşacak olan gezegen, Güneş doğduğunda ufuktan yaklaşık 10 derece yüksekte bulunacak ve gözlenebilecek. Parlaklığı artarak gün geçtikçe Güneş’e doğru yaklaşmaya başlayacak olan gezegenin ay sonuna doğru Güneş’e olan yakınlığı artacak ve gözlenebilme süresi azalacaktır.
Venüs; Ayın ilk günlerinde Güneş’ten yaklaşık 20 dk önce doğan Venüs’ü gözlemleyebilmek gün geçtikçe zorlaşacak. Gezegeni teleskop kullanarak gözlemek isteyenler için dahi süre oldukça kısıtlı. Üstelik bunun için temiz bir doğu ufku ve yüksek bir konum da şart. 27 Mayıs’tan sonra ise, Güneş’e 2 dereceden daha az bir mesafede bulunacak olan Venüs, bu tarihten sonra bir müddet gözlemlenemeyecektir.
Mars; Gün geçtikçe daha çok gözlem zamanı sunan Mars, aynı zamanda Güneş etrafındaki yörüngesi üzerinde de Güneş’e gittikçe yaklaşıyor. 5 Mayıs’ta sabaha karşı doğu ufkunda, son hilal evresindeki Ay ile çok yakın bir konumda görüleceği için özellikle astrofotoğrafçıların ilgisini çekebilir. 8 Mayıs’ta ise yörüngesinin enberi noktasına ulaşan kızıl gezegen, Güneş’ten 206,6 milyon km uzaklıkta olacak. Gün geçtikçe gökyüzünde Güneş’in biraz daha batısına doğru hareket ediyor. Ay sonunda 47 derece batı uzanımına erişen gezegen, Güneş doğuncaya kadar 2 saate yakın bir süreyle gözlenebilir.
Jüpiter; Mayıs ayına Güneş’in yaklaşık 13 derece doğusunda giren Jüpiter, ayın ilk çeyreğinde zor da olsa gözlenebilir durumda. Gözlenebilme süresi yaklaşık yarım saat olacak gezegeni, dürbün yardımıyla Güneş battıktan hemen sonra batı ufku üzerinde gözleyebilmek mümkün. Jüpiter ay ortasında gözlenemeyecek duruma geliyor. 18 Mayıs’ta Güneş ile kavuşum konumuna eriştiği için, ikili aynı anda doğup batıyor. Bu tarihten sonra gökyüzünde Güneş’in batısına geçen gezegen, ay sonuna kadar Güneş’e yakın olduğundan gözlenemeyecektir.
Satürn; Gün doğumundan önce doğu ufkunda kızıl gezegen ile beraber gözlemcilere hoş bir manzara sunan Satürn, 4 Mayıs’ta son hilal evresine doğru ilerleyen Ay ile yakın görünümde. Ay ortasında gözlenebilme süresi yaklaşık 2,5 saat olan halkalı gezegenin parlaklığı da geçen aya göre biraz artmış durumda. 31 Mayıs’ın ilk saatlerinde doğu ufkundan yükselen Satürn’e, son dördün evresindeki Ay eşlik edecektir.
| Mayıs Ayı Gök Olayları Takvimi |
| 1 Mayıs: Son dördün |
| 3 Mayıs: Ay ve Satürn yakın konumda |
| 4 Mayıs: Eta Kova Göktaşı Yağmuru |
| 5 Mayıs: Ay ve Mars yakın konumda |
| 8 Mayıs: Yeniay |
| 12 Mayıs: Ay ve Polluks(İkizler takımyıldızı içinde yer alan ve yaklaşık olarak 34 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldızdır) yakın konumda |
| 13 Mayıs: Ay ve Arıkovanı yakın konumda |
| 15 Mayıs: İlk dördün |
| 20 Mayıs: Ay ve Spika yakın konumda |
| 23 Mayıs: Dolunay |
| 24 Mayıs: Ay ve Antares yakın konumda |
| 30 Mayıs: Son Dördün |
| 31 Mayıs: Ay ve Satürn yakın konumda |
Önümüzdeki ay gökyüzünden haberlerle görüşmek dileğiyle…
Uzm. Nuriye AŞUT ÖNAL
Fen Bilimleri Öğretmeni
Kaynakça:
Url.1:https://www.guhem.org.tr/takvim2024.pdf Erişim Tarihi:30.04.2024
Url.2:https://tug.tubitak.gov.tr/sites/images/tug/goy_2024.pdf Erişim Tarihi:30.04.2024
