Uzman Nuriye AŞUT ÖNAL
Körfez Bilim ve Sanat Merkezi
Fen Bilimleri Öğretmeni
Amatör astronomlar, gökyüzü meraklıları ve meraklı minikler için gökyüzü Ocak ayında gerçekleşecek gök olaylarını bu yazıda bulabilirsiniz.
4 Ocak’ta Son dördün evresinde olan Ay, 11 Ocak’ta Yeniay evresinde, 18 Ocak’ta İlk dördün, 25 Ocak’ta Dolunay evresinde olacaktır. Dünya ve Güneş arasındaki mesafe hakkında çocuk iken düşündüğümüz bir santimetre Güneş’e yaklaşırsak yanarız, bir santimetre uzaklaşırsak donarız şeklinde sahip olduğumuz kavram yanılgısı günberi ve günöte kavramlarının bilinmemesinden kaynaklanmaktadır. Günberi(perihel);Güneş etrafında dolanan bir gökcisminin güneşe en yakın olduğu günöte (afel); Güneş etrafında dolanan bir gökcisminin güneşe en uzak olduğu noktadır. Dünya, Güneş etrafındaki dönüşü sırasında günberi noktasına 03-04 Ocak tarihinde, günöte noktasına ise 04-06 Temmuz tarihinde gelir. 2024 yılı için günberi 3 Ocak günü saat 00:39 (Doğu saati) ve günöte 2024: 5 Haziran günü saat 05:06 (Doğu saati)’dir. Bu tarihlerde Dünya, günberi noktasında Güneş’ten 91.403.034 mil uzakta ve günöte noktasında Güneş’ten 94.506.364 mil uzakta olacak. Aynı durum Dünya ve Ay içinde geçerlidir.1 Ocak’ta enöte konumunda olacak olan Ay, Dünya’dan yaklaşık 404900 km uzakta olacaktır. 13 Ocak’ta enberi konumunda ise Dünya’dan yaklaşık 362300 km uzaklıkta olacaktır. 29 Ocak’ta tekrar enöte konumuna geçecek olan Ay Yer’den 405800 km uzaklıkta olacaktır.[1]
Ocak ayında Kış mevsiminin gelmesiyle birlikte gökyüzünde görülecek takım yıldızları Orion, Büyük Köpek, Küçük Köpek ve İkizler olup güneşin batışıyla birlikte gökyüzünde parıldayacaktır. Kış gökyüzünün simgesi olarak kabul edilen Kış Üçgeni de gökyüzünde yükselmeye başlıyor. Gökyüzündeki en parlak gökada olan Andromeda Gökadası da Ocak ayında gözlemleme imkanımız bulunmaktadır. Orion’un en parlak yıldızlarından olan Betelgöz, Prokyon ve gökyüzünün en parlak yıldızı Sirius oluşturur. [2]
Resim.1: 1 Ocak saat 22.00, 15 Ocak saat 21.00, 31 Ocak saat 20.00’de gökyüzünün genel görünümü [2]
Dünya’ya yakın beş gezegeni gök yüzünde teleskop yardımı olmadan görebiliyoruz. Bunlar; Merkür, Venüs, Mars ,Jüpiter ve Satürn gezegenleridir. Peki gökyüzünde gördüğümüz cismin yıldız mı yoksa gezegen mi olduğuna karar vermek aslında oldukça kolay. Yıldızlar yanıp sönüyormuş gibi görünmesine rağmen, Güneş Sistemi’nde yer alan gezegenlerde böyle bir durum söz konusu değildir. Geceleri gökyüzünde göz kırpar gibi görünen noktalar yıldız, ışığı sabit olan parıltılar da Güneş Sistemi’nde bulunan gezegenlerdir. Bu ayrım dışında gökyüzü meraklılarının muhtemelen bildiği ve kullandığı çok çeşitli ve faydalı akıllı telefon uygulamaları da mevcut.
Merkür: 12 Ocak’ta en büyük batı uzanımında (23°30’) olan Merkür Ay boyunca gün doğumundan hemen önce doğacaktır. Ortalama parlaklığı 0 kadir civarında bulunacak olan gezegen gün batımından önce kısa süreli olarak gözlenebilecektir. [1]
Venüs: Ay boyunca gün doğumundan önce doğacak olan gezegen ayın sonlarına doğru Güneş’e iyice yaklaşacaktır. Ayın ilk dört günü Akrep takımyıldızında bulunan gezegen daha sonra Yılancı takımyıldızına geçecek ayın sonlarına doğru ise Yay takımyıldızına geçerek ayı burada tamamlayacaktır. Ay boyunca ortalama parlaklığı -4 kadir civarında olan gezegen ayın başlarında kısa süreli olarak gün doğumundan önce gözlenebilecek Güneş’e gittikçe yaklaşacağından bu süre ay sonuna doğru iyice kısalacaktır. [1]
Mars: Ay boyunca gün doğumundan çok kısa bir süre önce doğacak olan gezegen gözlenemeyecektir. Ay boyunca Yay takımyıldızında bulunacaktır. Ortalama parlaklığı 1.6 kadir civarındadır. [1]
Jüpiter: Gün batımından birkaç saat önce doğacak olan gezegen gece yarısından sonra batacaktır. Ay boyunca doğu ufkundan Güneş’e doğru hareket edecek olan gezegenin gözlem süreside gittikçe düşecektir. Ortalama parlaklığı -2.5 kadir civarında olan gezegen ayı Balina takımyıldızında geçirecektir. [1]
Satürn: Ayın başlarında Güneş’ten birkaç saat sonra doğacak olan gezegen gün batımından hemen sonra kısa süreli olarak gözlenebilecektir. Ay boyunca doğu ufkundan Güneş’e doğru hareket edeceğinden ay sonuna yaklaştıkça gözlem süresi iyice kısalacaktır. Ortalama parlaklığı 1 kadir civarında olan gezegen ayı Kova takımyıldızında geçirecektir. [1]
Uranüs: Gün batımından birkaç saat sonra doğacak olan gezegen gece yarısından birkaç saat sonra batacaktır. Bu süre içerisinde gözlenebilir olacak olan gezegen ay boyunca Boğa takımyıldızında kalacaktır. Ortalama parlaklığı 6 kadir civarında olacak olan gezegeni gözleyebilmek için küçük bir teleskop ya da dürbüne ihtiyaç vardır. [1]
Neptün: Öğlen saatlerinde doğacak olan gezegen 22:00 civarında batacaktır. Gün batımından sonra birkaç saat gözlenebilecek olan gezegen ay boyunca Balık takımyıldızında bulunacaktır. Ortalama parlaklığı 7.9 kadir olduğundan gözlemleyebilmek için küçük bir teleskopa ihtiyaç vardır.[1]
| Ocak Ayı Gök Olayları Takvimi | ||||||||||||||||
|
2024 yılındaki diğer aylarla ilgili araştırma yapacaklar için TÜBİTAK Bilim Toplum Başkanlığı (BİTO) ve TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG) iş birliğinde hazırlanan Gök Olayları Yıllığı’nın 2024 yılı sayısı yayımlandı. Gök Olayları yıllığından gök olayları ile ilgili incelemelerde bulunabilirsiniz..
Tüm bu olayların dışında ülkemizde uzay araştırmalarında güzel gelişmeler yaşanmaktadır. Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (ISS) görev yapacak Türkiye’nin ilk uzay yolcusu Albay Alper Gezeravcı Ax-3 mürettebatıyla birlikte 17 Ocak’ı 18 Ocak’a bağlayan gece 01.11’de ISS’ye hareket edecek. Bu tarihi görev Türkiye’nin uzay bilimi çalışmaları için oldukça önemli bir adım olacak ve gelecek nesiller için önemli bir ilham kaynağı olacaktır. Astronomi konularında çocuklara farkındalık kazandırmak oldukça önemlidir. Evreni anlamak ve açıklamak, derin uzay araştırmalarına ışık tutmamız hem ülkemiz hem de dünyamız için önemli kazanımlardandır. Unutmayalım ki uzay araştırmaları için geliştirilen birçok teknolojik günlük hayatımızda kolaylaştıran araçlara da dönüşebilmektedir. Gelecek Uzay’da, gözümüz gökte olsun…
KAYNAKÇA:
1: https://tug.tubitak.gov.tr/tr/gok-olaylari-yilligi
2: https://sarkac.org/2024/01/bu-ay-gokyuzu-ocak-2024/
